Kiến thức HIV/AIDS kỳ 2 - Cuộc thi online "Bạn, tôi & hiểu biết về HIV/AIDS"

[nucobap]

Bạn đã biết gì về những kiến thức HIV/AIDS liên quan đến bà mẹ & trẻ sơ sinh? Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu vấn đề này qua "Kiến thức HIV/AIDS kỳ 2 - HIV/AIDS với bà mẹ và trẻ sơ sinh" để có thêm những kiến thức bổ ích cho mình nhé!

I. CƠ CHẾ LÂY TRUYỀN TỪ MẸ SANG CON:

1. Lây truyền trong thời kỳ mang thai:
Sự lây truyền HIV từ mẹ sang con có thể xảy ra trong suốt thời kỳ mang thai qua bánh rau, các nhà chuyên môn còn gọi đây là kiểu “lây truyền dọc”.

1.1. Bằng chứng sự lây truyền HIV từ mẹ sang con trong thời kỳ mang thai:
- Các nhà khoa học đã tìm thấy HIV trong gan, thận, não của bào thai 13 tuần tuổi của người mẹ nhiễm HIV.
- Ngoài ra, người ta còn thấy có các bất thường về tổ chức học, đặc biệt ở não và tuyến hung của các bào thai nhiễm HIV.
- Ở một số đứa trẻ sinh ra từ người mẹ nhiễm HIV đã có các rối loạn miễn dịch, đặc biệt bất thường về số lượng các tế bào CD4 cho thấy có sự lan truyền HIV rất sớm từ mẹ sang con.

1.2. Cơ chế lây truyền HIV từ mẹ sang con trong thời kỳ mang thai:
- Sự lây truyền HIV qua con đường này có thể xảy ra sớm, ngay khi thai nhi mới được 8 tuần tuổi và có thể kéo dài trong suốt thai kỳ và đặc biệt là vào thời kỳ tuổi thai được trên 18 tuần.
- Cấu trúc và đặc điểm chức năng của bánh rau thay đổi theo tiến triển
của thai nghén. Bình thường, mặt bánh rau có cấu tạo đặc biệt, bao gồm nhiều “màng ngăn”, các vách ngăn này có chức năng như các “hàng rào” bảo vệ, chỉ “cho phép” chất dinh dưỡng, vitamin, khoáng chất, kháng thể của người mẹ được đi qua để sang nuôi dưỡng bào thai, không cho vi trùng, vi rút “chui” sang để gây hại cho thai nhi. Như vậy, thông thường, nhờ có bánh rau nên cho dù mẹ có nhiễm vi rút thì vi rút bị “màng ngăn” của rau thai chặn lại và không truyền qua thai được.

Vậy sao HIV lại có thể “vượt qua” các vách ngăn này?
Các báo cáo khoa học có liên quan cho rằng có thể giải thích sự lây truyền HIV qua 2 đường :
+ Theo trung gian là các tế bào của mẹ bị nhiễm HIV:
Theo cơ chế này, HIV tự do hay nằm trong các tế bào của mẹ di chuyển qua bánh rau vào thai nhi .
Đặc biệt vào thời kỳ cuối của thai kỳ, hiện tượng các tế bào của mẹ di chuyển quá bánh rau vào thai nhi không phải là hiếm. Nghĩa là HIV có thể đi từ mẹ qua rau thai sang con đưới dạng virut tự do nhờ các đại thực bào của bánh rau.
+ Do sự nhiễm khuẩn đặc biệt của bánh rau xảy ra trong ba tháng đầu hay ba tháng giữa của thai kỳ. HIV cũng có thể qua thai muộn hơn, vào nửa sau thai kỳ do bề dày của “vách ngăn” mỏng đi.

1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con trong thời kỳ mang thai:
Khoảng 20-30% số trẻ em bị lây truyền HIV từ mẹ được cho là bị lây truyền qua bánh rau.
Có 3 trường hợp chính:
- Tuổi của mẹ (đã bị nhiễm HIV) càng cao.
- Mẹ bị nhiễm HIV trong thời kỳ có thai.
- Mẹ bị nhiễm HIV ở giai đoạn muộn mới mang thai.
=> Nồng độ HIV trong máu cao => Nguy cơ lây truyền HIV cho con qua bánh rau tăng lên.

2. Lây truyền trong khi sinh
Cho dù có một tỷ lệ nhất định trẻ sơ sinh bị nhiễm HIV từ khi còn nằm trong tử cung, nhưng rất nhiều nhà nghiên cứu cho rằng sự lây truyền HIV từ mẹ sang con thường xảy ra muộn vào thời kỳ chuyển dạ, hoặc khi đứa trẻ “đi qua” đường sinh dục của mẹ để ra ngoài, khi trẻ đã tiếp xúc trực tiếp với dịch âm đạo hoặc máu của mẹ hoặc do sự trao đổi máu mẹ - thai nhi khi chuyển dạ.

2.1. Bằng chứng về sự lây truyền HIV từ mẹ sang con trong khi sinh:
Nghiên cứu các trẻ sinh đôi, sinh ba của các bà mẹ nhiễm HIV người ta thấy đứa trẻ sinh ra trước thường có nguy cơ bị nhiễm HIV cao hơn đứa sinh ra sau.

2.2. Cơ chế lây truyền HIV từ mẹ sang con trong khi sinh:
- Hiện tượng những trẻ sinh ra trước thường bị nhiễm HIV cao hơn trẻ sinh ra sau có thể được giải thích là việc đi qua đường sinh dục của mẹ để ra ngoài làm cho trẻ ra trước tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết âm đạo có chứa HIV của mẹ nhiều hơn, nên nguy cơ bị nhiễm HIV lớn hơn so với các trẻ ra sau.
=> Cũng vì lý do này mà một số chuyên gia cho rằng, thụt rửa âm đạo khi chuyển dạ bằng các dung dịch sát khuẩn thông thường không những không gây nguy hại cho mẹ và thai nhi mà còn có thể làm giảm nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con trong khi sinh.
- Các cơn co tử cung mạnh có thể “bơm mạnh” máu mẹ chứa HIV vào tuần hoàn của thai nhi, đặc biệt là trong trường hợp đẻ khó và chuyển dạ lâu => Còn có thể gây ra nhiều dập nát nhiều tổ chức của mẹ => Trẻ có thể nuốt phải một số vi rút trong máu và dịch âm đạo của mẹ làm cho nguy cơ lây nhiễm HIV của trẻ tăng lên.
=> Cũng vì lý do này một số chuyên gia có chủ trương mổ lấy thai khi bắt đầu chuyển dạ để làm giảm nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con.
- Một phân tích tổng hợp kết quả từ 15 nghiên cứu ở Bắc Mỹ và châu Âu nhằm đánh giá vai trò của mổ đẻ trong phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cho thấy: Mổ đẻ có thể làm giảm khoảng 50% nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con so với các phương thức sinh đẻ khác.
Nếu mổ đẻ được kết hợp với dùng thuốc kháng vi rút (ARV) trong thời kỳ trước sinh, lúc chuyển dạ cho mẹ và sau khi sinh cho con đã làm giảm khoảng 87% nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Nhược điểm của mổ đẻ : tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong mẹ cao hơn so với đẻ bằng đường âm đạo đối với tất cả phụ nữ nói chung, cũng như với phụ nữ nhiễm HIV nói riêng.

2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con trong chuyển dạ và sinh con:
Khoảng 50-60% số trẻ em bị lây nhiễm HIV từ mẹ được cho là bị lây truyền trong khi sinh.
Nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con trong khi sinh sẽ tăng lên khi:
- Những trường hợp đẻ khó, chuyển dạ kéo dài.
- Phần mềm của người mẹ bị dập nát, thai bị xây xước, sang chấn.
- Vỡ ối sớm: Thời gian từ khi vỡ ối đến khi sinh càng dài thì nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con càng tăng lên, nhất là khi thời gian này kéo dài trên 4 giờ. Kết quả phân tích nhiều nghiên cứu của Nhóm HIV chu sinh quốc tế cho thấy cứ mỗi giờ sau khi vỡ ối nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con tăng thêm 2% .

3. Lây truyền HIV từ mẹ sang con trong thời kỳ cho con bú:
Do HIV tồn tại trong sữa mẹ nên có thể lây nhiễm cho trẻ bú sữa của người mẹ đã nhiễm HIV.

3.1. Bằng chứng về sự lây truyền HIV từ mẹ sang con trong thời kỳ mẹ cho con bú:
Có những bà mẹ sau khi đẻ mới nhiễm HIV (đứa trẻ đã được sinh ra, mẹ mới nhiễm HIV) do các nguyên nhân khác nhau, ví dụ như do truyền máu. Những người mẹ này cho con bú và sau đó người ta phát hiện ra con họ cũng bị nhiễm HIV. Mặt khác, nhờ vào tiến bộ của kỹ thuật cấy vi rút, người ta đã tìm thấy HIV trong sữa của những phụ nữ nhiễm HIV.

3.2. Cơ chế lây truyền HIV từ mẹ sang con trong thời kỳ mẹ cho con bú:
- Do HIV có trong sữa mẹ nên khi bú, HIV có thể xâm nhập qua niêm mạc miệng, lưỡi, lợi của đứa trẻ và lây nhiễm cho trẻ này, nhất là trong trường hợp trẻ có các viêm nhiễm trong khoang miệng.
- Ngoài ra, trong trường hợp vú mẹ có viêm nhiễm, có vết nứt.
- Trẻ mọc răng cắn gây chảy máu thì HIV còn có thể theo máu vào miệng trẻ, xâm nhập qua niêm mạc trong khoang miệng và gây nhiễm cho trẻ.

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con trong thời kỳ mẹ cho con bú:
Khoảng 20-30% số trẻ em bị nhiễm HIV từ mẹ được cho là bị lây qua bú sữa mẹ tùy thuộc vào thời gian và cách nuôi con bằng sữa mẹ. Nguy cơ lây truyền HIV qua bú sữa mẹ sẽ tăng lên nếu:
- Mẹ nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS (nồng độ HIV trong máu mẹ cao) hoặc mẹ mới nhiễm HIV sau khi sinh con hay vào thời kỳ cho con bú mẹ mới bị nhiễm HIV (vì trong thời kỳ mới nhiễm HIV, nồng độ HIV trong máu mẹ cũng rất cao).
- Viêm vú, nứt vú, áp xe vú của mẹ hay các tổn thương ở miệng trẻ sơ sinh hoặc bệnh nhiễm khuẩn của mẹ trong khi cho con bú...cũng làm tăng nguy cơ làm lây truyền HIV sang trẻ sơ sinh.
- Khoảng 5-20% trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV sẽ bị nhiễm virut qua sữa mẹ. Nguy cơ này vẫn tiếp tục chừng nào bà mẹ vẫn còn cho con bú, tỷ lệ này tăng lên hay giảm đi theo thời gian cho con bú.
- Bú mẹ hoàn toàn trong vài tháng đầu có thể làm giảm nguy cơ lây nhiễm hơn là ăn hỗn hợp. Nhiều nghiên cứu vẫn đang tiếp tục làm rõ hơn vấn đề này.

II. CÁCH NUÔI TRẺ NHỎ SINH RA TỪ NGƯỜI MẸ NHIỄM HIV:

1. Nuôi con bằng sữa mẹ:
Những lợi ích và bất lợi của việc NCBSM hoàn toàn:
Lợi ích: Sữa mẹ là thức ăn hoàn hảo nhất, bảo vệ trẻ chống lại nhiều bệnh, đặc biệt là tiêu chảy và nhiễm khuẩn hô hấp. Cung cấp đầy đủ dinh dưỡng và nước, do đó trẻ không cần thức ăn, nước uống nào khác. So với ăn hỗn hợp thì bú mẹ hoàn toàn trong vài tháng đầu nguy cơ nhiễm HIV thấp hơn.
Bất lợi: Trẻ càng bú kéo dài càng tăng nguy cơ phơi nhiễm với HIV. Nếu cho trẻ uống thêm nước hay các thức ăn, đồ uống khác (ăn hỗn hợp) sẽ làm tăng nguy cơ tiêu chảy và các bệnh nhiễm khuẩn khác => tăng nhiễm HIV. Vì vậy, cần hỗ trợ để các bà mẹ cho trẻ ăn sữa mẹ hoàn toàn cho đến khi họ lựa chọn được cách nuôi dưỡng khác cho trẻ.

2. Thức ăn thay thế:
Phải có 5 điều kiện như sau:
- Được chấp nhận: Bà mẹ không gặp cản trở nào về tập quán, các vấn đề xã hội, sự sợ hãi hoặc kỳ thị khi nuôi trẻ bằng thức ăn thay thế.
- Có khả năng: Bà mẹ (hoặc gia đình) có đủ thời gian, kiến thức, kỹ năng và các nguồn lực khác để chuẩn bị thức ăn thay thế phù hợp lứa tuổi của trẻ.
- Đáp ứng được: Bà mẹ và gia đình được cộng đồng y tế hỗ trợ khi cần, bảo đảm đủ thức ăn thay thế cho trẻ mà không ảnh hưởng đến sức khỏe và tình trạng dinh dưỡng của gia đình.
- Lâu dài: Những thức ăn thay thế phải được cung cấp liên tục theo nhu cầu của trẻ đến 1 tuổi hoặc lâu hơn.
- An toàn: Thức ăn thay thế phải được chế biến, bảo quản đúng cách, hợp vệ sinh, đủ chất lượng cho trẻ.

Các bà mẹ bị nhiễm HIV sẽ có 2 cách lựa chọn sau:
- Nếu hoàn cảnh kinh tế gia đình khó khăn thì có thể lựa chọn NCBSM trong vài tháng đầu. Vì lúc này trẻ không được nuôi dưỡng tốt sẽ bị suy dinh dưỡng và nhiễm nhiều bệnh tật gây nguy hiểm hơn. Nhưng nên ngừng cho bú sớm ngay khi đã chuẩn bị đủ thức ăn thay thế đáp ứng 5 điều kiện. Khi đã chọn NCBSM phải cho trẻ bú đúng cách để tránh làm nứt núm vú, viêm vú của mẹ vì có thể tăng nguy cơ lây truyền HIV. Với một số bà mẹ không có thức ăn thay thế đủ 5 điều kiện mà muốn ngừng cho trẻ bú trực tiếp thì nên vắt sữa ra đun nóng. Dù rằng đun nóng sữa mẹ sẽ làm giảm các yếu tố miễn dịch và các enzym cần thiết nhưng vẫn còn các chất dinh dưỡng như đạm, đường, mỡ, vi khoáng.
- Nếu hoàn cảnh kinh tế gia đình khá giả, bà mẹ có thể lựa chọn nuôi trẻ bằng thức ăn thay thế, đó là quá trình nuôi trẻ không được nuôi bằng sữa mẹ mà bằng một chế độ ăn cung cấp đầy đủ năng lượng với các thành phần dinh dưỡng hợp lý, đáp ứng nhu cầu theo tuổi của trẻ cho đến khi trẻ có thể ăn được các thức ăn cùng với gia đình.
Tất cả trẻ em đều phải được ăn bổ sung khi tròn 6 tháng tuổi. Tuy nhiên, khi không NCBSM cũng có nhiều điều bất lợi bao gồm các nguy cơ đối với sức khỏe của trẻ. Vì vậy, bà mẹ cần thường xuyên tiếp cận thông tin, thật cân nhắc khi lựa chọn cách nuôi trẻ phù hợp với hoàn cảnh của mình.

III. MỘT SỐ ĐIỀU LUẬT LIÊN QUAN:

CÁC QUY ĐỊNH LIÊN QUAN ĐẾN DỰ PHÒNG LÂY TRUYỀN HIV TỪ MẸ SANG CON TRONG LUẬT PHÒNG, CHỐNG HIV/AIDS:
Luật Phòng, chống nhiễm vi rút gây hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) đã có một số điều khoản quy định cụ thể về dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con:
- Khoản 7 - Điều 6: Chính sách của Nhà nước về phòng, chống HIV/AIDS đã quy định:
Hỗ trợ phòng, chống lây nhiễm HIV từ mẹ sang con, nuôi dưỡng trẻ em dưới 6 tháng tuổi sinh ra từ mẹ nhiễm HIV bằng sữa thay thế.
- Điều 13 quy định về ”Phòng, chống HIV/AIDS tại gia đình” như ”Gia đình có trách nhiệm tuyên truyền, giáo dục cho các thành viên trong gia đình về phòng, chống HIV/AIDS, chủ động thực hiện các biện pháp phòng lây nhiễm HIV; “Khuyến khích tự nguyện xét nghiệm HIV đối với người trước khi kết hôn, dự định có con, phụ nữ mang thai”
- Điều 4 Quy định một trong những trách nhiệm của người nhiễm HIV/AIDS là phải “Thông báo kết quả xét nghiệm HIV dương tính của mình cho vợ, chồng hoặc cho người chuẩn bị kết hôn với mình biết”. Đây là những quy định có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc dự phòng lây truyền HIV nói chung, dự phòng lây truyền HIV cho phụ nữ và dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con nói riêng.
- Khoản 2 - Điều 39 quy định: “phụ nữ nhiễm HIV trong thời kỳ mang thai, trẻ em dưới 6 tuổi nhiễm HIV được Nhà nước cấp miễn phí thuốc kháng HIV”.
- Điều 35 Quy định về Phòng, chống lây nhiễm HIV từ mẹ sang con, bao gồm:
+Phụ nữ mang thai tự nguyện xét nghiệm HIV được miễn phí.
+Phụ nữ nhiễm HIV được tạo điều kiện tiếp cận các biện pháp dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con.
+Phụ nữ nhiễm HIV trong thời kỳ mang thai và cho con bú được tư vấn về phòng, chống HIV/AIDS.
+Cơ sở y tế có trách nhiệm theo dõi, điều trị và thực hiện các biện pháp nhằm giảm sự lây truyền HIV từ mẹ sang con cho phụ nữ nhiễm HIV đang mang thai.

View more latest threads same category:

• Mẹo cải thiện khả năng giao tiếp của...
• Nghề Đội trưởng
• Tài liệu tập huấn cho Nhóm truyền thông MHX...
• [MIỄN PHÍ] Hội Thảo Những Quyết Định Thay...
• Kỹ năng quản lý thời gian hiệu quả - Cùng...
• Kiến thức HIV/AIDS kỳ 4 - Cuộc thi online...
• Kiến thức HIV/AIDS kỳ 3 - Cuộc thi online...
• Kiến thức HIV/AIDS kỳ 2 - Cuộc thi online...
• Kiến thức HIV/AIDS kỳ 1 - Cuộc thi online...
• Tài liệu sơ cấp cứu